System ochrony prawa( postępowanie w sprawie naruszenia traktatu, skarga o stwierdzenie nieważności, skarga na zaniechanie, skarga odszkodowawcza, odesłanie prejudycjalne) Do wyłącznej kompetencji Trybunały Sprawiedliwości należą : a) Udzielanie odpowiedzi na tzw. Zapytania ( orzeczenia wstępne, prejudycjalne) sądów krajowych o wykładnie prawa unijnego, jeżeli sądy te chcą je zastosować do konkretnej sprawy. Wykładnia dokonana przez Trybunał wiąże zarówno sąd, który wystąpił z zapytaniem, jak i inne sądy, które będą orzekać w o przepisy poddane wykładni Trybunału. b) Skargi : o stwierdzenie uchybienia, o stwierdzenie nieważności, zaniechanie i odszkodowawczą. Skarga o zaniechanie naruszeń musi być zawsze poprzedzona postępowaniem przedskargowym. Legitymacje czynną w tym postępowaniu ma co do zasady Komisja. Zgodnie z traktatem również inne państwo członkowskie może wnieść skargę przeciwko innemu państwu członkowskiemu, ale dzieje się to niezwykle rzadko. Państwa członkowskie mogą natomiast wskazywać Komisji naruszenia, których dopuszczają się inne państwa członkowskie i w ten sposób inicjować pracę Komisji. Postępowanie składa się z trzech części:
• Pismo ostrzegawcze Komisji, w którym wskazuje jakich uchybień państwo się dopuściło. Pismo to wyznacza przedmiot ewentualnego sporu, gdyż skarga ani wcześniejsza umotywowana opinia nie może wychodzić poza zakres określony w piśmie ostrzegawczym. Jeżeli by tak było stanowiłoby to uchybienie proceduralne i mogłoby być podstawą odmowy przyjęcia skargi. Pismo ostrzegawcze musi zawierać trzy następujące elementy : Informacje o faktach, w których Komisja widzi naruszenie traktatu( ale również aktów prawa wtórnego) Wyjaśnienie, że z powodu tych faktów Komisja wszczęła postępowanie Wezwanie państwa członkowskiego do zajęcia stanowiska w określonym terminie. • Drugim etapem postępowania jest wydanie przez Komisję tzw. Umotywowanej opinii. Powinna ona zawierać fakty i podstawy prawne, w oparciu o które Komisja stwierdza naruszenie prawa wspólnotowego. Nadto powinna zawierać wezwanie do usunięcia naruszeń oraz termin w jakim powinno to zrobić państwo członkowskie ( dwa miesiące ). Jeżeli w zakreślonym terminie państwo członkowskie nie usunie naruszeń przyjmuje się, że Komisja powinna skierować skargę do Trybunału Sprawiedliwości lub Sądu Pierwszej Instancji. Jeżeli uchybienia zostały usunięte w zakreślonym terminie, wniesienie skargi staje się bezzasadne. Skarga powinna odpowiadać wymogom każdego pisma procesowego, w szczególności powinna ukazywać uchybienia oraz podstawę faktyczną i prawną oraz dowody na poparcie twierdzeń Komisji, i dowody na to ,że procedura przedskargowa ostała wyczerpana. • Trybunał rozpoznaje skargę albo orzeka, że jest ona bezzasadna albo orzeka o naruszeniu. Jeżeli państwo członkowskie dobrowolnie po wydaniu orzeczenia przez Trybunał w dalszym ciąg nie usuwa naruszeń, to Komisja może przystąpią Trybunałowi o nałożenie na państwo grzywny. Byłaby ona egzekwowana przez organy egzekucyjne państw członkowskich. Na ogół usunięcie naruszenia następuje ze skutkiem na przyszłość. Orzeczenie stwierdzające naruszenie może również ułatwić dochodzenie przez podmioty zainteresowane odszkodowania od państwa członkowskiego.
Skarga o unieważnienie. Czynną legitymację procesową ( do złożenia skargi) mają państwa członkowskie, instytucje wspólnotowe, a przypadku decyzji również osoby fizyczne i prawne. Bierną legitymację procesową mają wyłącznie organy wspólnoty. Przedmiotem jest żądanie stwierdzenia przez Trybunał nieważności aktu prawnego wydanego przez organ wspólnotowy, skutkiem czego jest uchylenie takiego aktu. Wyrok ma tu więc charakter konstytucyjny. Przedmiotem skargi będą rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, a nie opinie czy zalecenia. Skargi nie można wnosić na tzw. Akty niebyłe. Unieważnienie aktu wywołuje zawsze skutek ex tunc tzn., że akty są nieważne od samego początku i wobec wszystkich. Skarga o unieważnienie jest zasadna jeżeli zachodzi jedna z następujących podstaw: • Niekompetencja, • Naruszenie istotnych przepisów proceduralnych, • Naruszenie traktatu lub przepisu związanego z jego stanowieniem, • Nadużycie władzy. Strona skarżąca musi wykazać co najmniej jedną z przywołanych podstaw, ale Trybunał i tak będzie je uwzględniał z urzędu. Skarga musi być wniesiona w ciągu dwóch miesięcy od opublikowania aktu, przy czym dodajemy jeszcze 14 dni. W przypadku punktów, które nie są opublikowane (np.opinie) terminu skargi wynosi dwa miesiące od otrzymania aktu lub jego wydania. Strona musi dążyć do zapoznania się z aktem. Skarga na Zaniechanie Może być wniesiona tylko wówczas, kiedy zobowiązany organ unijny nie podejmuje żadnych działań w celu wydania aktu, do którego wydania był zobowiązany. Przyjmuje się jednak, że jeżeli na wezwanie uprawnionego podmiotu, dany organ unijny wyda akt, w którym odmówił podjęcia jakichkolwiek działań to wówczas nie wnosi się skargi o zaniechanie, lecz skargę o nieważnienie tego wydanego aktu. Legitymację czynną do wniesienia skargi maja organy : organy unijne, za wyjątkiem organu, który powinien wydać akt oraz Trybunał. Ponadto uprawione są osoby fizyczne i prawne oraz państwa członkowskie, ale musza wykazać swój interes prawny. W przypadku osób fizycznych oraz prawnych nie ulega wątpliwości, że mają one interes prawny, jeżeli nie wydany akt dotyczyłby ich bezpośrednio i indywidualnie. W orzecznictwie SPI i Trybunału istnieje spór co do tego czy osoby takie mogą wnosić skargę na zaniechanie, jeżeli nie wydany akt miałby ich dotyczyć, ale pośrednio. Legitymację bierna posiada tylko ten organ lub instytucja wspólnoty, który był zobowiązany do wydania aktu. Wniesienie skargi musi być poprzedzone postępowaniem przedsądowym, tzn. należy wezwać pisemnie organ do podjęcia działań i wydania konkretnego aktu. Pismo to musi zawierać dokładny opis i podstawę prawną, w oparciu o którą domagamy się wydania aktu oraz uwagę, że w przypadku braku wydania aktu zostanie skierowana skarga do Trybunału lub SPI. Ponadto pismo powinno zawierać termin na wydanie aktu. Skarga jest dopuszczalna jeżeli w ciągu dwóch miesięcy od momentu otrzymania pisma organ unii udzieli odpowiedzi. Odpowiedzi niejasne lub wymijające traktuje się jak brak udzielenia odpowiedzi.Skarga powinna być wniesiona w terminie dwóch miesięcy od momentu otrzymania odpowiedzi organu lub po upływie dwóch miesięcy, w którym organ powinien udzielic odpowiedzi. Skarga musi spełniać wymogi pisma procesowego. Skarga jest zasadna tylko wówczas jeżeli na podstawie przepisów prawa wspólnotowego dany organ było zobowiązany do wydania aktu. Jeżeli natomiast wydanie aktu było uzależnione od decyzji tego organu( mógł, ale nie musiał wydać aktu) skarga winna być oddalona. Jeżeli Trybunał stwierdza zasadność skargi to wydaje orzeczenie, w którym stwierdzi, że instytucja naruszyła prawo wspólnotowe poprzez zaniechanie wydania określonego aktu. Wyrok ma zatem charakter deklaratoryjny. Wyrok ten stanowi czy jest zobowiązaniem pozwanego do wydania aktu. Skarga odszkodowawcza
Wyróżniamy dwa rodzaje skarg : a) Przeciwko wspólnocie, które wnosi się jeżeli dany podmiot poniósł szkodę w wyniku działań lub zaniechań organów lub instytucji wspólnotowych, b) Przeciwko państwom członkowskim w przypadku, gdy w sposób nieprawidłowy stosują lub zaniechają stosowania prawa wspólnotowego. Skarga odszkodowawcza jest samodzielnym typem skargi w sytuacji, gdy Trybunał nie rozpatrywał sprawy w zakresie innych skarg i będzie musiał w postępowaniu ocenić czy doszło do naruszenia prawa wspólnotowego. W przypadku, gdy istnieje już orzeczenie stwierdzające naruszenie prawa wspólnotowego będzie ono stanowiło prejudykat w postępowaniu odszkodowawczym.
Legitymację czynną do wniesienia skargi maja osoby fizyczne i prawne, jednostki samorządowe i kraje członkowskie. W przypadku osób fizycznych i prawnych sądem właściwym jest zawsze SPI. Legitymacje bierną ma wspólnota albo państwo członkowskie. Skarga powinna spełniać wymogi pisma procesowego. Termin przedawnienia na jej wniesienie wynosi 5 lat, przy czym jest liczony od momentu występowania zdarzenia powodującego obowiązek odszkodowawczy. Przesłankami do wniesienia skargi jest : • Naruszenie prawa wspólnotowego, • Wystąpienie szkody, • Istnienie związku przyczynowego miedzy naruszenie prawa wspólnotowego a szkodą. Przesłanką nie jest wina funkcjonariusza w wyniku działania którego szkoda powstała. Wspólnota lub państwo członkowskie odpowiada za swoich funkcjonariuszy, ale tylko w takim zakresie w jakim istnieje związek między ich działaniem w zakresie ich kompetencji, a zaistniałą szkodą.
Podstawowe swobody.
1) Swoboda przepływu osób jest jedną z podstawowych swobód traktatowych. Na tę swobodę składa się przede wszystkim swoboda przepływu pracowników ,jak również swoboda zakładania przedsiębiorstw i pośrednio swoboda świadczenia usług. W ramach swobody przemieszczania się osób obywatel każdego państwa członkowskiego może co do zasady swobodnie przemieszczać się po wszystkich państwach Wspólnoty, byleby tylko posiadał źródło utrzymania. Najważniejszą wśród wyżej wymienionych swobód jest swoboda przepływu pracowników, zgodnie z którą żadne państwo członkowskie nie może stosować jakichkolwiek środków dyskryminujących wobec pracowników pochodzących z innych państw członkowskich. Za pracownika na gruncie prawa wspólnotowego uważa się osobę, która podejmuje pracę za wynagrodzeniem, praca ta przynosi pracodawcy wymierne ekonomiczne korzyści, a nadto istnieje zależność służbowa pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, tzn. ,że pracownik wykonuje prace pod nadzorem pracodawcy. Zakaz dyskryminacji pracowników dotyczy nie tylko dopuszczenia pracownika z innego kraju członkowskiego do pracy, ale również polega na tym, że za taka samą pracę należy pracownikowi z innego państwa członkowskiego zaoferować to samo wynagrodzenie, jak również wszystkie inne prawa socjalne, które przysługują pracownikowi z kraju macierzystego. W ramach swobody przepływu pracowników, ze swobody tej korzysta również rodzina pracownika. Niezależnie od tego czy członkowie tej rodziny posiadają obywatelstwo innego państwa członkowskiego, czy też państwa trzeciego. W ramach tej swobody wraz z pracownikiem na terenie państwa członkowskiego mogą przebywać jego małżonek i dzieci do 21 roku życia oraz dzieci pozostające na jego utrzymaniu. Ponadto z prawa tego mogą korzystać wstępni pozostający na utrzymaniu pracownika. Prawo korzystania ze swobody przepływu pracowników rozciąga się również na okres po ustaniu zatrudnienia w następujących przypadkach: a) gdy pracownik osiągnął wiek emerytalny, przy czym przepracował w danych państwie członkowskim 12 miesięcy, a przebywał w nim 3 lata, b) pracownik przebywał w państwie członkowskim co najmniej 2 lata, podczas tego okresu podjął zatrudnienie, a następnie okazało się, że jest niezdolny do pracy, c) pracownik podjął zatrudnienie i uległ wypadkowi przy pracy, który spowodował jego niezdolność do dalszej pracy, d) z uprawnienia do pozostania w danych państwie członkowskim po ustaniu zatrudnienia w nim przysługuje także pracownikom, którzy mają miejsce pobytu w tym państwie, ale znaleźli zatrudnienie w innym kraju członkowskim ,o ile co najmniej raz w tygodniu powracają do państwa członkowskiego, w którym mają miejsce pobytu. ( korzysta też rodzina pracownika) Prawo to nie ustaje po jego śmierci. W przypadku śmierci pracownika przed nabyciem przez niego uprawnień do pozostania w kraju członkowskim po okresie zatrudnienia, rodzina pracownika będzie mogła pozostać w tym kraju, jeżeli śmierć pracownika nastąpiła w wyniku wypadku przy pracy lub przebywał on na terytorium danego państwa członkowskiego nie przerwanie od dwóch lat lub jeżeli małżonek zmarłego pracownika jest obywatelem innego państwa członkowskiego, ale wcześniej posiadał obywatelstwo państwa pobytu, które utracił w wyniku zawarcia małżeństwa. Swoboda przepływu pracowników rozciągając się na rodzinę pracownika pozwala członkom tej rodziny nie tylko na pobyt w państwie członkowskim, ale również na podjęcie legalnego zatrudnienia, jak i prawo do wykształcenia na tych samych zasadach co obywatelom państwa członkowskiego. Prawo do nauki nie ustaje nawet po ustaniu zatrudnienia pracownika. Swoboda przepływu pracowników może być ograniczona względami porządku bezpieczeństwa i zdrowia publicznego. Terminy te muszą być interpretowane bardzo wąsko, tzn. ,że musimy mieć do czynienia z bardzo poważnym zagrożeniem. Wyjątek od zasady zakazu dyskryminacji pracowników dotyczy również zatrudnienia w służbie publicznej. Przy czym termin ten należy interpretować bardzo wąsko. Zakaz dyskryminacji dotyczy nie tylko dyskryminacji jawnej, ale również tzw. Dyskryminacji ukrytej, gdzie dany kraj członkowski skonstruował takie regulacje, które de facto godzą w pracowników innych państw członkowskich, gdyż przede wszystkim takie osoby są zatrudnianie na określonych stanowiskach. ( np. nauczyciele języków obcych ).
|
Bezpośrednia skuteczność wypływa z bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego i oznacza, że normy prawne prawa wspólnotowego nie tylko wiążą bezpośrednio organy państw członkowskich, ale że ustanawiając one wprost prawa i obowiązki dla jednostek ( osoby fizyczne i prawne ), które mogą się na nie powoływać przed organami państwa członkowskiego, a więc przed jego organami sądowymi i administracyjnymi. Ale nie każdy przepis prawa wspólnotowego jest bezpośrednio skuteczny. Aby taki się stać, musi spełnić określone warunki: • normy muszą być wystarczająco precyzyjne i bezwarunkowe, • ich stosowanie nie może być uzależnione od dalszych działań podejmowanych przez wewnętrzne organy państwa członkowskiego. Bezpośrednia skuteczność nie dotyczy wyłącznie przepisów prawa wynikających z postanowień traktatów, ale również aktów prawa wspólnotowego wtórnego- tj. rozporządzeń, wyjątkowo- pod określonymi warunkami( gdy państwo nie implementowało jednego z jej postanowień)- dyrektyw i decyzji skierowanych do państw członkowskich. Układ pionowy – na podstawie bezpośrednio skutecznych przepisów prawa wspólnotowego jednostka może dochodzić swych praw w stosunkach z państwem Układ poziomy- jednostka może powoływać się na swoje prawa i obowiązki wynikającego z prawa wspólnotowego w stosunkach z innymi jednostkami 4.Pierwszeństwo prawa wspólnotowego. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec prawa państw członkowskich zwana również zasadą prymatu czy też nadrzędności prawa wspólnotowego, została wypracowana w oparciu o orzeczenie ETS-u w sprawie Costa przeciwko Enel z 1964 roku. Trybunał w tym orzeczeniu stwierdził, że system prawny konkretnego państwa członkowskiego nie może być sprzeczny z systemem prawa wspólnotowego. Stosownie do tego prawo wspólnotowe przeważa nad sprzecznymi z nim normami prawa wewnętrznego, a więc takie normy prawa wewnętrznego nie mogą być stosowane. Dotyczy to zarówno norm prawa wewnętrznego wcześniejszych wobec aktu prawa wspólnotowego, jak i późniejszych w stosunku do niego. Zastosowanie tej zasady ma wówczas miejsce tylko: • w przypadku bezpośrednio skutecznych przepisów prawa wspólnotowego, • Gdy organ orzekający państwa członkowskiego( zazwyczaj sąd) stwierdzi jednoznacznie, że norma prawa wewnętrznego pozostaje w sprzeczności z normą prawa wspólnotowego. Z zasady tej wynika fakt, że sąd krajowy orzekający w konkretnej sprawie i stosujący do jej rozwiązania prawo wspólnotowe musi oprzeć swą decyzję na normie prawa wspólnotowego w przypadku, gdy przepis prawa krajowego jest sprzeczny z prawem wspólnotowym. Obowiązek stosowania zasady pierwszeństwa prawa wspólnotowego spoczywa nie tylko na sądach krajowych, ale i na organach administracyjnych państw członkowskich. Zgodnie z zasadą prymatu prawa wspólnotowego, relacja pomiędzy postanowieniami Traktatu oraz bezpośrednio stosowanymi przepisami wydawanymi przez instytucje jednej strony, a prawem krajowym państw członkowskich z drugiej strony jest taka, że z dniem wejścia w życie postanowień i przepisów nie tylko automatycznie nie stosuje się sprzecznych z nimi przepisów prawa wewnętrznego, ale także- w stopniu, w jakim tworzą one integralną część porządku prawnego obowiązującego na terytorium każdego państwa członkowskiego- wyklucza się możliwość przyjęcia przez ustawodawcę krajowego, nowych przepisów prawnych sprzecznych z prawem wspólnotowym.
|
1.Instytucje Wspólnoty Europejskiej . Parlament Europejski • Składa się reprezentantów narodów państw zjednoczonych we Wspólnocie, wybieranych poprzez wybory bezpośrednie na okres 5 lat. Są oni niezależnymi posłami, a nie przedstawicielami poszczególnych państw. • NIE MA INICJATYWY USTAWODAWCZEJ – ale uczestniczy w procesie decyzyjnym, w procedurach współdecydowania i współpracy. • Kontroluje Komisję ( Komisja składa co roczne sprawozdania ze swej działalności i ma obowiązek odpowiedzieć na pytania Parlamentu Europejskiego). • Możliwa kontrola Rady UE. • Powołuje rzecznika do Praw Obywatelskich • Największą rolę pełni przy tworzeniu budżetu
Rada • Składa się z przedstawicieli państw członkowskich szczebla ministerialnego • NAJWAŻNIEJSZY PRAWODAWCZY ORGAN UE • Skład Rady zmienia się w zależności od rodzaju sprawy • Koordynacja ogólna polityką gospodarczą państw członkowskich ( za pomocą opinii i zaleceń) • Przekazywanie Komisji uprawnień do realizacji przepisów, które Rada wydaje Komisja (tzw. Strażnik traktatów) • Organ decyzyjno-wykonawczy • Składa się z 20 niezależnych i bezstronnych członków • Ochrona Prawa wspólnotowego przed naruszeniem • Współdziałanie przy tworzeniu prawa • Wykonywanie funkcji administracyjnych i realizacja budżetu • Koordynuje polityką gospodarczą, socjalną i zagraniczną. Trybunał Sprawiedliwości AD. PUNKT 5 2. Źródła prawa wspólnotowego. Prawo Wspólnotowe dzieli się na pierwotne oraz wtórne( pochodne). a) prawo pierwotne Na prawo pierwotne UE składają się przede wszystkim pisane źródła prawa wspólnotowego. W pierwszej kolejności są to trzy podstawowe traktaty założycielskie Wspólnot, wraz z załącznikami do poszczególnych traktatów , i protokołami, które stanowią ich integralną część. Ponadto prawo pierwotne tworzą traktaty nowelizujące powyższe umowy, jak i traktaty akcesyjne nowych państw członkowskich. Obok prawa pisanego prawo pierwotne tworzy też orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, na mocy którego wyinterpretowane zostały ogólne zasady prawa wspólnotowego. b) prawo wtórne Prawo wtórne wspólnotowe, to prawo stanowione przez organy Wspólnot stosownie do postanowień Traktatów założycielskich. Do wtórnego prawa wspólnotowego zaliczamy: • rozporządzenia, • dyrektywy, • decyzje, • zalecenia i opinie. Rozporządzenie : akt wywołujący bezpośredni skutek w państwach członkowskich, staje się elementem systemu prawnego państwa członkowskiego, wydawane przez Parlament Europejski działający z Radą lub przez Radę albo Komisję, bezpośrednie stosowanie rozporządzenia oznacza, że zbędne jest wydawanie jakichkolwiek aktów prawnych przez organy prawodawcze państwa członkowskiego, bezpośrednia skuteczność oznacza, że z rozporządzenia wynikają wprost prawa i obowiązki dla osób fizycznych i prawnych. Jest to zatem akt samo wykonawczy. Dyrektywa : w przeciwieństwie do rozporządzenia wymaga od państw członkowskich aktywności prawodawczej, co oznacza, że musi ono w czasie wskazanym w dyrektywie wydać akt wewnętrzny implementujący rozwiązania przyjęte w dyrektywie; dyrektywa jest kierowana do państw członkowskich, nie do jego obywateli, Decyzje : kierowane do indywidualnych podmiotów, którymi mogą być zarówno państwa członkowskie jak i osoby fizyczne czy prawne, czyli adresatem decyzji są indywidualnie określone podmioty, mogą oni być imiennie wskazani lub może być oznaczony krąg podmiotów, do których decyzja ta jest skierowana, decyzje wiążą adresatów w całości, a kierowane do osób fizycznych i prawnych wywołują bezpośrednie skutki. Decyzje wydaje Parlament Europejski działający z Radą lub Rada i Komisja. Opinie i zalecenia: Mogą być kierowane zarówno do państw członkowskich jak i do osób fizycznych czy tez prawnych, W przeciwieństwie do decyzji nie wywołują bezpośrednich skutków i nie mają mocy wiążącej, ponieważ zaleceń i opinii nie można zaskarżyć przed ETS-em. Wywołują skutki polityczne. Wydawane przez te same organy, które wydają decyzje.
|